Bu konumuzda iyot hangi gıdalarda bulunur size bunlardan bahsedeceğiz. Sağlık açısından iyot takviyesi nasıl alınır, bundan bahsedeceğiz.
İyot Nedir
İyot, vücut tarafından yapılmayan temel bir eser mineraldir, bu nedenle gıda veya takviyelerle elde edilmelidir. Bazı gıdalarda doğal olarak bulunur ve takviyelere ve bazı tuz baharatlarına eklenir. İyot, normal metabolizmayı düzenlemenin yanı sıra proteinlerin ve enzim aktivitesinin oluşturulmasına yardımcı olan tiroid hormonları tiroksin ve triiyodotironin yapmak için gereklidir. Yeterli iyot olmadan, bu tiroid hormonları düzgün çalışmaz ve yetersiz veya aşırı aktif bir tiroid bezine yol açarak, vücutta çeşitli olumsuz yan etkilerle birlikte hipotiroidizm ve hipertiroidizm tıbbi durumlarına neden olabilir.
İyot Ne Kadar Tüketilmelidir?
İyot hangi yiyeceklerde bulunur bu konuya geçmeden önce iyot ne kadar tüketilelir buna değinelim.
İyot için Tavsiye Edilen Diyet Ödeneği, 19 yaşından büyük yetişkin erkekler ve kadınlar için günlük 150 mikrogram (mcg) ve hamile ve emziren kadınlar için günlük 220 ve 290 mcg’dir.
Tolere Edilebilir Üst Alım Seviyesi (UL), genel popülasyonda olumsuz yan etkilere neden olması muhtemel olmayan maksimum günlük dozdur. 19 yaş üstü yetişkinler ve hamile ve emziren kadınlar için iyot için UL günlük 1100 mcg’dir.
İyot hangi gıdalarda bulunur?
İyot, toprakta ve okyanusta bulunur ve miktar olarak değişir ve bir gıdada bulunan mineralin ne kadarını etkiler. İyot esas olarak hayvansal proteinli gıdalarda ve deniz sebzelerinde ve daha az oranda ekmek, tahıl ve süt gibi kuvvetlendirilmiş gıdalarda bulunur.
Peki iyot hangi besinlerde var?
- Deniz yosunu (nori, yosun, kombu, wakame)
- Balık, kabuklu deniz ürünleri (morina, konserve ton balığı, istiridye, karides)
- “İyotlu” etiketli sofra tuzları
- Süt ürünleri (süt, peynir, yoğurt)
- Yumurtalar
- Sığır karaciğeri
- Tavuk
- Güçlendirilmiş bebek maması
İyot Eksikliği Belirtileri
İyot hangi gıdalarda bulunur bunu öğrendikten sonra İyot eksikliği nasıl anlaşılır bundan bahsedelim. İyot, metabolizmayı düzenler, yiyeceklerden elde edilen enerjinin hücrelerin işlev görmesine ve büyümesine yardımcı olmak için enerjiye dönüştürülmesini sağlar. İyot eksikliği bu nedenle normal büyüme ve gelişmeyi önleyebilir. Bu özellikle düşük, ölü doğum, büyüme geriliği ve bilişsel bozuklukların (okuma, yazma, konuşma, problem çözme, sosyal becerilerde zorluklar) meydana gelebileceği hamile kadınlarda ve bebeklerde tehlikelidir. Yetişkinlerde, günde 10-20 mcg’den az iyot eksikliği, hipotiroidizm adı verilen yetersiz tiroid hormonu üretimine yol açabilir ve bu da kalp atış hızı, vücut ısısı ve vücut ağırlığının düzenlenmesi gibi normal metabolik işlevleri bozar. Boyunda guatr adı verilen bir yumru veya şişlik genellikle hipotiroidizme eşlik eder. Hipotiroidizmin diğer belirtileri (vücutta iyot eksikliği belirtileri) şunlardır:
- Yorgunluk, uyuşukluk
- Zayıflık
- Soğuğa duyarlılık
- Kabızlık
- Kuru cilt ve saç
- Kilo almak
İyot eksikliği riski taşıyan kişiler arasında iyotlu tuz veya iyot içeren takviyeler kullanmayanlar, hamile kadınlar, hayvansal gıda yemeyen veganlar ve toprakta iyot seviyesinin düşük olduğu bölgelerde yaşayanlar (örn. dağlık bölgeler) bulunur.
Fazla İyot Alımı Nelere Sebep Olur
Yüksek iyot alımları çoğu sağlıklı insanda genellikle iyi tolere edilir ve sorunlara neden olmaz. Bu, düzenli olarak iyot bakımından zengin deniz yosunu yiyen Japonya ve Kore gibi ülkelerde gözlenmiştir. Ancak otoimmün tiroid hastalığı olan veya kronik iyot eksikliği öyküsü olan bazı kişiler, ekstra iyot almaya duyarlı olabilir, bu da hipotiroidizm ve guatr gibi iyot eksikliği durumlarına neden olabilir. Aşırı iyot ayrıca çok fazla tiroid hormonu üretimine yol açarak hipertiroidizme neden olabilir; Bu durumun belirtileri, kilo kaybını, hızlı veya düzensiz kalp atışını, el titremelerini, sinirliliği, yorgunluğu ve terlemeyi destekleyen artan bir metabolizmadır. Bazen diyet iyotunda RDA’nın üzerindeki hafif bir artış bile hassas kişilerde iyot kaynaklı hipertiroidizme neden olabilir.
Bazı epidemiyolojik çalışmalar, yüksek deniz yosunu alımının, özellikle menopoz sonrası kadınlarda belirli tipte tiroid kanseri riskinin artmasıyla ilişkili olduğunu göstermiştir, ancak kesin mekanizma belirsizdir.
Aşırı iyot alımı, yüksek doz takviyelerin kullanımından veya bazı deniz yosunlarının ve iyot içeren tuzların aşırı tüketilmesinden kaynaklanabilir. Şiddetli iyot zehirlenmesi nadirdir, ancak semptomlar arasında ateş; karın ağrısı; mide bulantısı; kusma; ağız, boğaz ve midede yanma hissi; ve hatta koma. Çocuklar, bebekler, yaşlılar ve mevcut tiroid hastalığı olanlar, iyot toksisitesi ve iyot kaynaklı hipotiroidizm ve hipertiroidizme karşı özellikle savunmasızdır.
İyot Hakkında Bilmeniz Gerekenler
İyot hangi gıdalarda bulunur konumuzun son başlığı da iyot hakkında bilinmesi gerekenler. Madde olarak yazacak olursak;
- İnsanlar diyet iyotlarının çoğunu iyotlu tuz ve sütten alırlar.
- İyot takviyeleri, lisinopril, spironolakton ve amilorid dahil olmak üzere belirli tansiyon ilaçları ve diüretiklerle etkileşime girerek kanda hiperkalemi adı verilen tehlikeli bir potasyum birikmesine neden olabilir.
- İyot, bir kişinin röntgen veya bilgisayarlı tomografi (CT taraması) yaptırmadan önce alabileceği kontrast maddelerinde bulunan bir bileşendir. Vücut organlarının daha net resimlerinin görülebilmesi için ışınları emmeye yardımcı olur.