Özellikle çölyak hastalığı olan insanların yapmayı denediği glutensiz beslenmenin faydaları nelerdir? Bu yazımızda gluten içeren besinler, glutensiz beslenmenin faydaları, gluten içermeyen besinler, gluten içermeyen yiyecekler, gluten içermeyen kahvaltılıklar nelerdir bunlardan bahsedeceğiz.
Glutensiz Diyet Nedir?
Glutensiz diyet, gluten içeren yiyecekleri hariç tutan bir beslenme planıdır. Gluten buğday, arpa, çavdar ve tritikalede (buğday ve çavdarın melezi) bulunan bir proteindir.
Neden Glutensiz Diyet Yapmalıyız?
Çölyak hastalığının belirti ve semptomlarını ve glütenle ilişkili diğer tıbbi durumları yönetmek için glütensiz bir diyet gereklidir.
Glutenle ilgili bir tıbbi durum teşhisi konmamış kişiler arasında glutensiz bir diyet de popülerdir. Diyetin iddia edilen faydaları daha iyi sağlık, kilo kaybı ve artan enerjidir, ancak daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.
Dikkatinizi çekebilir: Şeker Oranı En Düşük ve Yüksek Meyveler Hangileridir?
Çölyak hastalığı, glütenin ince bağırsağın astarına zarar veren bağışıklık sistemi aktivitesini tetiklediği bir durumdur. Zamanla bu hasar besinlerin besinlerden emilimini engeller. Çölyak hastalığı otoimmün bir hastalıktır.
Çölyak dışı glüten duyarlılığı, ince bağırsak dokularında herhangi bir hasar olmamasına rağmen, karın ağrısı, şişkinlik, ishal, kabızlık, “sisli beyin”, döküntü veya baş ağrısı gibi çölyak hastalığı ile ilişkili bazı belirti ve semptomlara neden olur. Araştırmalar, bağışıklık sisteminin bir rol oynadığını gösteriyor, ancak süreç iyi anlaşılmadı.
Bir otoimmün bozukluk olan glüten ataksisi, belirli sinir dokularını etkiler ve kas kontrolü ve istemli kas hareketi ile ilgili sorunlara neden olur.
Buğday alerjisi, diğer gıda alerjileri gibi, bağışıklık sisteminin buğdayda bulunan gluteni veya başka bir proteini virüs veya bakteri gibi hastalığa neden olan bir ajan olarak algılamasının sonucudur. Bağışıklık sistemi, proteine karşı bir antikor oluşturarak tıkanıklık, nefes alma güçlükleri ve diğer semptomlarla sonuçlanabilecek bir bağışıklık sistemi tepkisine neden olur.
Gluten Diyeti Nasıl Yapılır?
Glutensiz bir diyetin ardından, yiyecek seçimlerine, yiyeceklerde bulunan bileşenlere ve besin içeriğine dikkat etmek gerekir.
Gluten Diyeti Yiyecekleri Nelerdir?
Doğal olarak glütensiz birçok gıda, sağlıklı bir diyetin parçası olabilir:
- Meyve ve sebzeler
- Fasulyeler, tohumlar, baklagiller ve kuruyemişler doğal, işlenmemiş formlarında
- Yumurtalar
- Yağsız, işlenmemiş et, balık ve kümes hayvanları
- En az yağlı süt ürünleri
Glutensiz bir diyetin parçası olabilecek tahıllar, nişastalar veya unlar şunları içerir:
- Ararot
- KKarabuğday
- Mısır – mısır unu, irmik ve polenta etiketli glutensiz
- Keten
- Glutensiz unlar – pirinç, soya, mısır, patates ve fasulye unları
- Homin (mısır)
- Darı
- Kinoa
- Yabani pirinç dahil pirinç
- Sorgum
- Soya
- Tapyoka (manyok kökü)
- Tef
Tahıllara izin verilmez
Aşağıdakileri içeren tüm yiyecek ve içeceklerden kaçının:
- Buğday
- Arpa
- Çavdar
- Tritikale – buğday ve çavdar arasında bir çapraz
- Yulaf, bazı durumlarda
Genellikle glüten içeren işlenmiş gıdalar
Buğday, arpa ve çavdarın muhtemel bileşenler olduğu yiyeceklere ek olarak, bu tahıllar bir dizi başka üründe standart bileşenlerdir. Ayrıca, koyulaştırıcı veya bağlayıcı bir madde, tatlandırıcı veya renklendirici olarak buğday veya buğday glüteni eklenir. Buğday, arpa ve çavdar içerip içermediğini belirlemek için işlenmiş gıdaların etiketlerini okumak önemlidir.
Genel olarak, glütensiz olarak etiketlenmedikçe veya mısır, pirinç, soya veya diğer glütensiz tahıllardan yapılmadıkça aşağıdaki yiyeceklerden kaçının:
- Bira, bira, hamal, şişman (genellikle arpa içerir)
- Ekmekler
- Bulgur tahılı
- Kekler ve turtalar
- Şekerler
- Hububat
- Komünyon gofret
- Kurabiyeler ve krakerler
- Kızarmış ekmek
- Patates kızartması
- Soslar
- Taklit et veya deniz ürünleri
- Malt, malt aroması ve diğer malt ürünleri (arpa)
- Hamursuz ekmek
- Makarnalar
- Sosisli sandviçler ve işlenmiş öğle yemekleri
- Salata sosları
- Soya sosu (buğday) dahil soslar
- Baharatlı pirinç karışımları
- Patates ve tortilla cipsi gibi baharatlı atıştırmalık yiyecekler
- Kendi kendini teyelleyen kümes hayvanları
- Çorbalar, bulyon veya çorba karışımları
- Soslu sebzeler
Glutensiz Beslenme Sonuçları Nedir?
Çölyak hastalığı olan kişiler için katı bir glutensiz diyet uygulamak yaşam boyu bir zorunluluktur. Diyeti takip etmek ve çapraz kontaminasyondan kaçınmak, hastalığın daha az semptom ve komplikasyonuyla sonuçlanır.
Çölyak dışı glüten duyarlılığı olan bazı kişiler için durum ömür boyu sürmeyebilir. Bazı araştırmalar, bir veya iki yıl gibi belirli bir süre diyet uygulayabileceğinizi ve ardından glütene duyarlılığınızı yeniden test edebileceğinizi öne sürüyor. Çölyak dışı glüten duyarlılığı olan diğer kişiler için diyet ömür boyu sürecek bir tedavi olabilir.
Bazı klinik araştırmalar, çölyak hastalığı olmayan veya çölyaksız glüten duyarlılığı olan kişiler arasında diyetin yararlarına baktı. Diyetin sonuçlarıyla ilgili aşağıdaki iddiaların doğruluğunu belirlemek için daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır:
- Kilo kaybı
- Genel olarak iyileştirilmiş sağlık
- Geliştirilmiş gastrointestinal sağlık
- Geliştirilmiş atletik performans
Glutensiz Beslenme Maliyetleri Nedir?
Hazırlanan glütensiz gıdaların maliyetleri, genellikle değiştirilen gıdaların maliyetinden daha yüksektir. Özellikle diyetiniz doğal olarak glütensiz olmayan yiyecekleri içeriyorsa, glütensiz bir diyet izlemenin maliyeti önemli olabilir.
Herkes Glutensiz Diyet Yapabilir mi?
Gluten intoleransınız, buğday alerjiniz veya çölyak hastalığınız yoksa glutensiz beslenmenin hiçbir faydası yoktur. Glutensiz bir diyet uygulamak sizi daha sağlıklı yapmaz. Ne yazık ki, çeşitli ve dengeli beslenmezseniz bunun tam tersi bir etkisi olabilir.
Gluten içeren gıdalarla ilgili sorunlarınız olduğundan şüpheleniyorsanız, glutensiz beslenmeye başlamadan önce doktorunuza danışmalısınız. Doktorunuz geçmişinizi ve semptomlarınızı değerlendirebilir ve size sonraki doğru adımları sağlayabilir.
Bir doktorun rehberliği olmadan semptomlarınızı teşhis etmek ve tedavi etmek için glütensiz yemek yemek, ileride daha önemli sorunlara neden olabilir.
Örneğin, çölyak hastalığı, çocuklarınıza aktarabileceğiniz genetik bir bağa sahiptir. Ayrıca, glütene sürekli maruz kalma ile çölyak hastalığından tıbbi komplikasyonlar yaşayabilirsiniz.
Bağırsak sorunlarınızın asıl nedenini anlamak, tüm farkı yaratabilir.
Glutensiz Beslenme Zayıflatır mı?
Hayır. Sadece glütenden kurtulmanın kilo kaybına neden olacağına dair kesinlikle hiçbir kanıt yok. Ancak glütensiz bir diyet yerseniz, gıda etiketlerini nasıl okuyacağınızı daha iyi bildiğiniz için daha sağlıklı yiyecek seçimleri yapabilirsiniz.
Sık sık glütensiz yemek yemek, meyveler, sebzeler, baklagiller ve yağsız et gibi daha fazla gıdayı yemenize neden olabilir. Bu diyet değişiklikleri genellikle daha sağlıklıdır ve kalorilerde daha düşüktür.
DiGeronimo, “Glütensiz bir salata, tavuk göğsü ve patates yemeği için duble çizburger ve patates kızartmasını atmak, kalorisi çok daha düşük ve zamanla kilo kaybına yol açabilecek bir yemek seçmektir” diyor.
Glutensiz Beslenmenin Faydaları
Glutenli ürünler tüketen kişilere karşı glutensiz beslenmenin faydalarını başlıklar halinde detaylı bir biçimde inceleyelim.
Enerjinizi arttırır
Gluten duyarlılığı olan insanlar genellikle kronik yorgunluktan muzdariptir. Bunun nedeni, glüten ürünlerinin tüketilmesinin bağırsaklara zarar vermesi ve bu da demir dahil çeşitli besinlerin emilimini bozmasıdır. Bu demir eksikliği, zayıflayan yorgunluk ve efor intoleransı ile sonuçlanan anemiye yol açar. Glutensiz bir diyete geçmek, bağırsaklarınıza iyileşme şansı verecek ve bu, besin emilimini geri kazanacak ve enerji seviyenizi iyileştirecektir.
Sağlıklı kilo alımını teşvik eder
Çölyak hastalığı ve glüten intoleransının semptomları arasında ishal, şişkinlik, gaz ve yorgunluk yer alır – bunlar oldukça belirsiz görünebilir ve bu nedenle durum on yıllarca teşhis edilmeyebilir. Bu, beslenme eksikliklerine ve birçok durumda ciddi ve kontrolsüz kilo kaybına neden olur. Glutensiz bir diyet, verdiğiniz kiloları yeniden kazanmanıza ve bu beslenme eksikliklerini gidermenize yardımcı olacaktır.
şişkinliği giderir
Çölyak hastalığınız veya glüten intoleransınız varsa, glüten içeren yiyecekleri yedikten sonra aşırı gaz ve şişkinlik yaşamanız olasıdır. Glutensiz bir diyete geçtiğinizde, sindirim sıkıntınız ortadan kalkacağından ve mideniz yemekten sonra gözle görülür şekilde düzleşeceğinden, hemen farkı göreceksiniz.
Eklem ağrısını azaltır
Çölyak hastalığı ve glüten intoleransı genellikle gastrointestinal sistemle ilişkilidir, ancak geniş kapsamlı etkileri olabilir. Çölyak hastalığı anormal bir bağışıklık reaksiyonuna neden olduğu için iltihaplanma riskini artırır. Bu nedenle özellikle diz, sırt ve bileklerdeki eklem ağrıları çölyak hastalığının sık görülen bir belirtisidir. Glutensiz bir diyet, bu tür eklem ağrısını önlemeye yardımcı olacaktır, ancak semptomlarınızın tekrarlamasına neden olabileceğinden, az miktarda gluteni bile almadığınızdan emin olmak için adımlar atın.
Baş ağrısı sıklığını azaltır
Son bir kaç yılda, bilim adamları bağırsak ve beynin yakından bağlantılı olduğunu keşfettiler ve bu bağırsak-beyin bağlantısının kesin sonuçlarını keşfetmek için devam eden birkaç çalışma yapıyorlar. Gluten intoleransı ve çölyak hastalığı olan kişilerin migren baş ağrısı yaşama olasılığının daha yüksek olduğu açıktır. Bununla birlikte, araştırmalar, glütensiz bir diyete geçmenin bu baş ağrılarının sıklığını azaltmaya yardımcı olabileceğini göstermektedir.
Depresyonu azaltır
Çölyak hastalığı olan kişilerin depresyondan muzdarip olma olasılığı daha yüksektir. Ancak araştırmacılar, glütensiz bir diyetin depresyon semptomları üzerinde olumlu bir etkisi olduğunu ve hastanın yaşam kalitesini iyileştirmeye yardımcı olabileceğini buldu.
Laktoz toleransını azaltır
Çölyak hastalığı veya glüten intoleransı olan kişilerde sıklıkla laktoz intoleransı belirtileri de görülür. Bunun nedeni, bağırsak astarının, süt ürünlerinde bulunan laktozu parçalayan laktaz enzimini üretmesidir. Gluten intoleransı olan insanlar, laktaz üretimini bozan bağırsak hasarından muzdariptir. Bununla birlikte, bu etki geçicidir ve glütensiz bir diyet, bağırsak sağlığını geliştirecek ve laktoz intoleransının semptomlarını azaltacak veya hatta ortadan kaldıracaktır.
Kemik sağlığını iyileştirir
Teşhis edilmemiş çölyak hastalığı hastaları, besinlerin emilim bozukluğu nedeniyle sıklıkla ciddi kalsiyum eksikliklerinden muzdariptir. Bu kalsiyum malabsorpsiyonu, osteoporoz ve osteopeni gibi kemik problemleri riskinin artmasıyla bağlantılıdır. Ancak araştırmacılar, glütensiz bir diyet uygulayan çölyak hastalarının kemik mineral yoğunluğunda önemli bir iyileşme yaşadığını buldular.
Cilt sağlığını iyileştirir
Teşhis edilmemiş çölyak hastalığı veya glüten intoleransı olan kişiler, egzama ve sedef hastalığı dahil olmak üzere döküntüler için daha yüksek risk altındadır. Glutensiz bir diyet uygulamak, genel cilt sağlığınızı iyileştirmenize ve hatta bu cilt problemlerini ortadan kaldırmanıza yardımcı olabilir.
Saç dökülmesini azaltır
Çölyak hastalığı ve glüten intoleransı, saç dökülmesine neden olan beslenme eksiklikleri ile ilişkilendirilmiştir. Glutensiz bir diyete başlamak, bu tür saç dökülmesini tersine çevirmeye, saç yoğunluğunu artırmaya ve saç dokusunu iyileştirmeye yardımcı olabilir.
Çölyak hastalığı ve glüten intoleransının semptomları, irritabl bağırsak sendromunun semptomlarına benzer. Yanlış teşhis riskini azaltmak için doktorlar genellikle kanınızda spesifik antikorları arayan seroloji testleri önerir. Çölyak hastalığı ve glüten intoleransının tedavisi yoktur, bu da glüten içeren gıdaları diyetinizden kalıcı olarak çıkarmanız gerektiği anlamına gelir.